گفتوگو با چهره ماندگار معماری ایران به بهانه روز معماری/ حیاطهای خالی از حیات
تاریخ انتشار: ۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۷۱۰۱۴
دیگر در ساختوسازهای چندین دهه اخیر اثری از معماری فاخر و بلندآوازه ایرانی به چشم نمیخورد و ساختمانهای قدیمیِ باصفا جای خود را به ساختمانهای بلندمرتبه بیروح دادهاند.
روز معمار را بهانهای برای گفتوگو با دکتر محمدمنصور فلامکی، معمار و شهرساز ایرانی و چهره ماندگار معماری ایران قرار دادیم تا به چرایی این موضوع و بیان راهحلهایی برای آن بپردازیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
سالهاست خانههای ما آن حس نوستالوژی و صفای گذشته را ندارد، به نظر شما دلیل این حس چیست؟
این موضوع در سالهای اخیر از سوی بسیاری مورد بیتوجهی قرار گرفته و چندان شنیده نمیشود، با این حال، معماری ایرانی دارای ویژگیهایی است که نمیتوان به آن توجه نکرد. بهویژه اینکه در معماری ایرانی، خانه به عنوان یکی از مهمترین بناها، دارای شاخصهایی است که باید بیشترین رفاه را برای خانواده فراهم کند نه الزاماً مکانی که از تجهیزات مدرن برخوردار باشد.
دکتر محمدمنصور فلامکی، معمار و شهرساز ایرانی و چهره ماندگار معماری ایراناز چند دهه پیش در مناطق مختلف کشور شاهد تخریب خانههای قدیمی و تبدیل آنها به سازههای آپارتمانی چندطبقه هستیم که ایرادهای فراوانی بر این بناها وارد است و این مسئله از هماکنون به عنوان مقولهای حلنشدنی تلقی میشود، زیرا معماران ما نمیدانند نارسایی در ساخت این بهاصطلاح خانههای نوساز از کجا نشأت میگیرد. آنچه مسلم است اینکه هیچیک از معلمان دانشگاهی این رشته از وضعیت موجود رضایت ندارند، چراکه ساختوسازهای جدیدی که با عنوان ساختمانهای مدرن از آنها نام برده میشود، با فرهنگ خانهسازی و فرهنگمحلهای مناطق مختلف کشور بیگانه است و در واقع مشخص نیست این بناها توسط چه افرادی و برای چه کسانی در شهرهای کوچک، بزرگ و حتی شهرهای قدیمی بهطور یکسان ساخته میشود.
البته مشابه این خانهها در دهلینو، شهرهای دسته سه جزیره سیسیل و برخی از شهرهای اروپایِ شمالی از ۷۰ سال پیش ساخته شده است. اما شهرهای ما ویژگیهای متفاوتی با شهرهای اروپایِ شمالی دارند و آپارتمانهایی که از آنها به عنوان خانههای مدرن نام برده میشود، حریمی برای خانوادهها در زندگی قائل نیست که این ویژگی متناسب با فرهنگ ایرانی ما نیست و اینگونه سنجشها بهدرستی در ایران صورت نگرفتهاست.
اگر بخواهم به تاریخچه آپارتمانسازی در ایران اشاره کنم، باید بگویم قدمتی مشابه با آپارتمانسازی در کشورهای اروپای شمالی دارد. با این تفاوت که در ایران آپارتمان در گذار از سالهای پهلوی اول به دوم به عنوان خانه یعنی محل سکونت دائمی افراد خانواده ساخته نمیشد، بلکه به عنوان واحدهای سازمانی برای سکونت موقت خانواده کارکنانی که حداکثر برای چهار سال از شهری به شهر دیگر مأمور به خدمت میشدند، ساخته شده بود، به این ترتیب در جامعه ایرانی مفهوم خانه و آپارتمان متفاوت بود و آپارتمان خانه محسوب نمیشد.
آیا ما معماری علمی که الهام گرفته از دین و مذهبمان باشد، داریم؟
ایران پیش از اسلام نیز در حوزه معماری صاحب سبک بوده که این ویژگی در سطح جهانی بسیار ارزشمند است. با پذیرفتن دین اسلام، ارزشها و بینشهای اسلامی به آن افزوده شد؛ بهطوری که از سالهای پس از ورود اسلام به ایران، تا ۹۰ سال پیش، معمارانِ خانههایِ شهرهای بزرگ تا جایی که میتوانستند از اندیشههای متکی بر مذهب تشیع پیروی کردهاند، اما از آنجا که نتوانستند این اندیشهها را با شاخصهای فنی-ساختاری معماری هماهنگ کنند، به مرور زمان به فراموشی سپرده شد و تاکنون این نگرش درخصوص معماری و گرایشهای جدید آن در دانشگاههای ما بهدرستی و به کمال دیده نشدهاست.
ارزشها و راه و رسمهای جدید که به موازات گسترش شهرها به میدان روزمره آورده میشوند چنانکه باید ارزیابی علمی و مردمی نمیشوند و در خانهسازیهای مورد نیاز مردمان شهرنشین و روستاییان که شکلگیری آنها هر روز جامعتر و پذیرای نوسازی معماری میشود همدلی و همسویی معنویِ متکی بر آداب و رسوم کهن در نظر گرفته نمیشود.
به نظر شما خانهای که مطابق معیارها و ارزشهای ملی و مذهبی ماست باید چه ویژگیهایی داشته باشد؟
در ساخت خانههای قدیمی معماران ایرانی ۶ جهت - شمال، جنوب، شرق، غرب، توجه به آسمان و اهمیت زیرِ سطح زمین- را میشناختند. ازاینرو، عمق زمین نه تنها دور انداختنی نبود، بلکه مکان مقدسی محسوب میشد که آبانبارِ خانه و سرداب -آب پاکیزه و محل نگهداری مواد غذایی در فصلهای گرم سال- در آن قرار داشت، اما اکنون در معماری مدرن زیر زمینِ خانهها به انباری و یا پارکینگ خانهها تبدیل شده است.
در خانههای قدیمی پنجرهها از مصالح بومی ساخته میشد و شکل و اندازه آنها متناسب با حیاط خانه بود و بهگونهای ساخته میشد که اگر ساکنان خانه، کف اتاق مینشستند، میتوانستند گلهای باغچه و حوض داخل حیاط را هم ببینند، اما اکنون در معماری به اصطلاح مدرن، این امکان وجود ندارد.
اگر بخواهیم حسِخوب معماری ایرانی اسلامی را دوباره زنده کنیم، باید در سایه پژوهشهای علمی و دست در دستِ هنر، روانشناسی، تاریخ ملی و مذهبی، جغرافی و اقلیمشناسی شهری، اقتصادِ فضایشهری و جمعیتشناسی به این مهم دست یابیم.مسجد جامع نمونه بارز یک معماری اسلامی ایرانی است. این بنا علاوه بر زیبایی و رو به قبله بودن، دیگر شاخصهای معماری اسلامی ایرانی مانند دسترسی به آب از ابتدای ورود، نگاه کردن به آب با احساس احترام، دیدن گل و سبزه و دور شدن از آب با احترام و همچنین قرار گرفتن در صحن محل نماز خواندن و سایر ویژگیهایی که بر عمق اندیشه معمار آن تأکید دارد را داراست و برای بسیاری از شهرهای اسلامی دیگر کشورها مثل «فاس» در مراکش الگو شده است. یعنی معماری اسلامی که سه قرن پس از ظهور اسلام در شهرهای ما بهتدریج شکل گرفته، متکی بر احساس، اندیشه و سنتهای بومی با محوریت عقایدی که در شهرها جاری بوده به دست بومیان ساخته شده است، مگر آنکه پدیدههای محلی مثل شیب تند درهها و یا تندبادهای کویری مانع ایجاد و ترویج معماریهای متعارف و مقبول شده باشد؛ با اینحال زندگی درون اتاقها همیشه با آفتابی که آن را گرم نگه میداشته و با تهویه مناسب همراه بوده و این مهم استمرار سنتهای زیستی را تضمین میکرده است.
آیا میشود با محدودیتها و موضوعات اجتنابناپذیری همچون افزایش تراکم جمعیتی، دوباره حس معماری ایرانی و اسلامی را زنده کرد؟
دانش معماری جدید نمیتواند متکی بر خود و سنتهای قدیمی محض پیشرفت کند. این مهم، نیازمند پژوهشهای گستردهای است که باید دست در دستِ سایر رشتههای علمی و هنری در فضاهای علمی جدید، کاوشگر و ابداعکننده در سایه همکاری معماران با دانشمندان حوزههای مختلف پرورش یابد و به کمال برسد. همانطور که معماران کشورهای توسعهیافته از سال ۱۹۵۰ این پژوهشها را آغاز کردند و سراغ دانشمندان سایر رشتهها از جمله اقتصاددانان، هنرمندان، تاریخ و جغرافیدانان و حتی روانشناسان رفتند و نخستین کتابهای علمی این رشته از همان زمان متولد شد.
بنابراین اگر بخواهیم حسِخوب معماری ایرانی اسلامی را دوباره زنده کنیم، باید در سایه پژوهشهای علمی و دست در دستِ هنر، روانشناسی، تاریخ ملی و مذهبی، جغرافی و اقلیمشناسی شهری، اقتصادِ فضایشهری و جمعیتشناسی به این مهم دست یابیم.
شما چه عواملی را در آشفتگیهای موجود در شهرسازیها و خانهسازیهای چند دهه اخیر تأثیرگذار میدانید و معماران ما در چه زمینههایی کوتاهی کردهاند؟
من نقش معاملاتملکیها را در این آشفتگیها و حتی تغییر نگرش مردم به عنوان مالکان خانههای قدیمی و خریداران خانههای نوساز بسیار تأثیرگذار میدانم. با توجه به اینکه سود معاملاتملکیها در تراکم بالا و افزایش تعداد اتاقها تعریف میشود و توجه به کیفیتِ رفاه سکونتی خانهها از سود آنها میکاهد، در بسیاری از نوسازیهای سالهای اخیر با تمرکز بر ساخت واحدهایی با تعداد اتاقهای بیشتر – دو، سه و چهار خوابه- معیارهای علمی معماری نادیده گرفته شده و معماری سکونتیِ فضاهای محلی و شهری ما را با تخریب خانههای قدیمی و تبدیل آنها به ساختمانهای بیکیفیت چند طبقه، به فضاهایی فقیر تبدیل کردهاند که هیچ شباهتی با خانهسازی ایرانی که دنیا آن را به عنوان یکی ازانواعِ بهینه خانهسازی میشناسد، ندارد و به نظر من نمیتوان این آپارتمانها را خانه تلقی کرد.
در دانشگاههای معماری ما دو اندیشه رایج است. اندیشه نخست، اندیشهای است که بر اساس شاخصهای علمی شکل گرفته و ساختمانها با توجه به نوع کاربری آنها و خانهها با در نظر گرفتن رفاه سکونتی اعضای خانواده ساخته میشود. اما اندیشه دوم بر محوریت مدرنسازی و تراکم سکونتی میچرخد که توجهی به شاخصهای علمی معماری ندارد و براساس تعداد اتاقها - نه کیفیت آنها و میزان رفاهی که باید برای ساکنان آن فراهم باشد- تعریف میشود. بنابراین، حسابِ معمارانی که در حوزه خانهسازی طبق اصول علمی معماری فعالیت دارند و رفاهِ سکونتیِ خانهها را قربانی تراکمِ سکونتی نمیکنند، از حسابِ معاملاتملکیها و سرمایهگذاران عرصه و اعیان که تفاوتی میان ساختِخانه و آغل قائل نیستند، جداست.
منبع: روزنامه قدس اعظم طیرانیمنبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: خانه های قدیمی معماری ایرانی معماری ایران ساختمان ها خانه سازی پژوهش ها اتاق ها خانه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۷۱۰۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چهره اعتراضات دانشجویی آمریکا: «از دانشجویان ایرانی برای حمایت از جنبشمان متشکریم»
آروین هایلرین چهره اعتراضات دانشجویی آمریکا در گفتگوی اختصاصی با SNNTV از حماسه جامعه دانشگاهی آمریکا که این روزها در حمایت از مردم فلسطین و محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی در حال برگزاری است، روایت میکند.
گروه بینالملل خبرگزاری دانشجو؛ ندای حمایت از مردم مظلوم فلسطین و محکوم کردن جنایات رژیم اشغالگر صهیونیستی دیگر محدود به منطقه خاورمیانه نیست و بسیاری از مردم جهان در اروپا و آمریکا و استرالیا و... به حقانیت مطالبه هفتاد ساله فلسطینیان پی برده و تازه متوجه شدند که دستگاه کودک کش صهیونیستی در این سالها از انجام هیچ جنایتی در حق کودکان و زنان فلسطینی کوتاهی نکرده و کار را از حد گذرانده است.
چند روزی است که دانشگاههای آمریکا تبدیل به نقطه کانونی و مرکز توجه به موضوع فلسطین شده است. دانشجویان و اساتید آمریکایی که تا پیش از این بواسطهی هژمونی رسانهای صهیونیست، درک درستی از وقایع جاری در نوار غزه نداشتند و مقهور روایت غربی_آمریکایی از فلسطین اشغالی بودند، با شروع عملیات طوفان الاقصی و تلاش فلسطینیان برای بازپسگیری حق خود و از سوی دیگر به اوج رسیدن جنایتهای رژیم صهیونیستی که تا به امروز و پس از حدود ۲۰۸ روز، نزدیک به ۴۰ هزار نفر مردم را به شهادت رساندهاند، وجدان بیدار هر انسانی با دیدن این واقعه، بیدار گشته و جامعه دانشگاهی آمریکا نیز از این موضوع مستثنی نبوده اند.
اما پلیس آمریکا و نیروهای امنیتی این کشور علیرغم تصویر متمدنانهای که در سینمای هالیوود از آنها به عرضه گذاشته بود، با وحشیگری و بربریت تمام به تجمعات دانشجویی یورش برده و با زدن اسپری فلفل و ضرب باتوم و کشیدن حجاب از سر دختران و زنان دانشجو و این قبیل اقدامات، تلاش داشتند تا اعتراض مسالمت آمیز دانشجویان را سرکوب کنند.
یکی از داشنجویان آمریکایی که تصاویر دستگیری او در بسیاری از شبکههای اجتماعی بازنشر شد، خانم آروین هایلرین (Arwyn Heilryne) است. او که به تازگی از بند بازداشت غیرقانونی پلیس آمریکا آزاد شده بود، درخواست خبرگزاری دانشجو برای بیان روایت حماسهگونه جامعه دانشگاهی آمریکا را پذیرفت و به گفتگو نشست که بخشی از آن در ذیل آمده است:
آروین هایلرین چهره اعتراضات دانشجویی آمریکا گفت: از دانشجویان ایرانی بخاطر حمایتشان سپاسگزارم. دانشجویان قدرت تغییر را دارند؛ اگر با هم متحد شویم میتوانیم تغییراتی ایجاد کنیم.
وی در ادامه بر این نکته تاکید کرد: ما نباید مورد توجه باشیم، هدف اصلی ما تمرکز بر غزه است. هدف همه باید تمرکز بر مردم غزه که مورد وحشگیری قراره گرفته اند، باشد.
کد ویدیو دانلود فیلم اصلی ادامه اعتراضات تا توقف کامل کمک های مالی به اسرائیل
آروین هایلرین ادامه داد: دانشگاه باید باید اطلاعات مالی خود و حقیقت ارتباط با اسرائیل را علنی کند. هدف اعتراضات دانشجویی توقف ارسال کمک های مالی به اسرائیل است.
او تصریح کرد: باید با توقف کمک های مالی به اسرائیل به توقف نسل کشی کمک کنیم.
او در پایان تاکید کرد: تحت هر شرایطی از مردم فلسطین حمایت خواهیم کرد.
کد ویدیو دانلود فیلم اصلی دیگر ساکت نخواهیم شد! / دانشجویان بازداشتی تهدید به محرومیت تحصیلی شدهاند
چهره اعتراضات دانشجویی آمریکا در گفتگوی اختصاصی با دانشجو گفت: برای کمک به آزادی دوستانم به زندان تگزاس آمده ایم. باید بگویم اعتراضات قطعا ادامه خواهد داشت.
او ادامه داد: روز گذشته ۱۰۰ تن از همراهان من دستگیر شدند. در ابتدا به ما گفته شد که دانشجویان بازداشتی اجازه حضور در دانشکده ها را ندارند، اما در نهایت رای دانشگاه تغییر پیدا کرد.
هایلرین تاکید کرد: مجازاتهایی علیه دانشجویان بازداشتی در حال اجراست.
کد ویدیو دانلود فیلم اصلیروایت دانشجوی دختر آمریکایی از بازداشت غیر انسانی توسط پلیس آمریکا در دانشگاه
آروین هایلرین افزود: تظاهرات ما صلح آمیز بود و صدها دانشجو کار مند در آن شرکت داشتند.
او در مورد نحوه برخورد پلیس آمریکا با دانشجویان معترض گفت: پلیس ابتدا مرا محکم به زمین کوبید و آنقدر محکم دستم را بسته بودند که دستانم را حس نمیکردم. بازداشت من بسیار ناراحت کننده بود اما به هیچ وجه به دردی که مردم فلسطین هر روز تجربه میکنند و تحمل میکنند نمیرسد.
او ادامه داد: در اداره پلیس از امکانات اولیه بهداشتی محروم بودیم؛ اجازه داشتن حجاب نداشتیم. اجازه پوشیدن لباس مناسب نداشتیم تا آنها بتوانند ما را به راحتی بازرسی کنند
کد ویدیو دانلود فیلم اصلی